Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Η Επανάσταση του Θερίσου (1905)

---

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (στο μέσον) μαζί με τους Κ. Μάνο και Κ. Φούμη στο Θέρισο.
Η πρωινή καταχνιά δεν έχει ακόμη διαλυθεί, τσουχτερή η ψύχρα στις πλαγιές του Θερίσου.  Ξημέρωνε η 10η Μαρτίου του 1905.  Και οι πρώτες ακτίνες του ήλιου είδαν τρεις άνδρες να σκαρφαλώνουν τη δασωμένη βουνοπλαγιά.  Ήταν ο Βενιζέλος με τον Κ. Φούμη και τον Κ. Μάνο, τους δύο παλιούς συνεργάτες και συμπολεμιστές του. Βιάζονταν γιατί τους περίμεναν.  Εκεί ψηλά στο Θέρισο, είχαν συγκεντρωθεί τα πρωτοπαλλήκαρα της Κρήτης - οπλαρχηγοί μπαρουτοκαπνισμένοι με κορμιά αυλακωμένα βαθιά από τις λαβωματιές.  Μια ακόμη λαβωματιά δεν είχε να κάνει - κάλλιο το βόλι από τον τύραννο.  Ήταν η ψυχή της Κρήτης που σαν είδε τον Βενιζέλο αναγάλλιασε.  Μπαλωθιές χαιρέτησαν τον ερχομό του.  Ήταν η απάντηση στον πρίγκηπα, απάντηση που έδωσε ο Βενιζέλος ο ίδιος με τούτα τα λόγια:
Θερισιανοί επαναστάτες.
- «Συνεκεντρώθημεν εδώ με την απόφασιν να αποτινάξωμεν την τυραννίαν της Αρμοστείας.  Αλλ’ η ελευθερία του Κρητικού λαού τότε μόνον θα κατοχυρωθεί, όταν η Κρήτη ενωθεί μετά της Μητρός Ελλάδος. Προτείνω να κηρύξωμεν την πολιτικήν ένωσιν της Κρήτης μετά του ελληνικού βασιλείου, εις εν μόνον ελεύθερον και συνταγματικόν κράτος». Καινούργιες μπαλωθιές αντήχησαν στον αγέρα - είχε «ψηφισθεί» η πρότασή του. Αυτός ήταν ο ...ανθενωτικός.
Αριστερά, άποψη του Θέρισου, στις υπώρειες των Λευκών Ορέων.  Δεξιά, το στρατηγείο του Βενιζέλου - σήμερα είναι μουσείο της Θερισιανής εξέγερσης.
Είναι αλήθεια πως οι πρόξενοι των μεγάλων δυνάμεων θέλησαν να αντιδράσουν - απείλησαν, φοβέρισαν, μα τελικά υποχώρησαν στις αξιώσεις του Βενιζέλου.  Κι ο Γεώργιος υποχρεώθηκε να παραιτηθεί.  Ήταν Ιούλιος του 1906.  Ως την τελευταία στιγμή ο πρίγκηπας αγωνίσθηκε να κρατήσει το μικρό του βασίλειο.  Ακόμη και την στιγμή που ένα αμάξι με φώτα σβηστά τον πήγαινε στο λιμάνι για να φύγει αθόρυβα, ο Γεώργιος έλπιζε.  Βλέπει κόσμο, πολύν κόσμο, να έχει συγκεντρωθεί στο δρόμο για το Ακρωτήρι.  Πιστεύει πως έμαθαν την αναχώρησή του και θέλουν να τον εμποδίσουν.  Φωτiζεται το πρόσωπό του.  Η απογοήτευσή του θα είναι τραγική.  - «Ησυχάστε Υψηλότατε», του λέει ο αμαξάς.  «Δεν είναι για εσάς.  Τον Βενιζέλο περιμένουν, το Βενιζέλο και τα παλληκάρια του που κατεβαίνουν από το Θέρισο».  Αυτό ήταν το τέλος της αρμοστείας του πρίγκηπα.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με φίλους του στο Θέρισο.
Ηφαίστειο που κοχλάζει και πάλι η Κρήτη.  Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ Γλύξμπουργκ με την άδεια των μεγάλων δυνάμεων, διορίζει αρμοστή τον Αλέξανδρο Ζαΐμη.  Σύντομη θα είναι και η δεύτερη αρμοστεία. Οι Κρητικοί, έχοντας βρει πια τον αρχηγό τους, απαιτούν ένωση και αμέσως.  Τα επεισόδια διαδέχονται το ένα τ’ άλλο.  Ο Ζαΐμης φεύγει (28 Σεπτεμβρίου 1908) για να μην επιστρέψει πια.  Οι Χανιώτες μαζεύτηκαν στο Πεδίο του ’ρεως, κηρύσσουν την ένωση της Κρήτης κι η σημαία της κρητικής πολιτείας υποστέλλεται για να δώσει την θέση της στην ελληνική - υπάλληλοι και στρατιωτικοί ορκίζονται πίστη στον βασιλέα των Ελλήνων.
Θερισιανοί επαναστάτες.
Τον επόμενο μήνα η Κρητική Συνέλευση κηρύσσει επίσημα την ένωση και καλεί τον βασιλιά να «λάβη κατοχήν της νήσου».  Εκλέγει προσωρινή πενταμελή κυβέρνηση και αυτοδιαλύεται.  Βουλή της Κρήτης είναι πια η Βουλή της Ελλάδας.  Σημαία της η κυανόλευκη.  Για μία ακόμα φορά οι Κρητικοί έδειξαν ότι ξέρουν να κερδίζουν μόνοι την λευτεριά τους.
Επανάσταση του Θερίσου, 1905.  Έγχρωμη λιθογραφία της εποχής εκείνης.
Η επανάσταση του Θερίσου στάθηκε εθνικό φωτεινό μετέωρο.  Η λάμψη της διέλυσε την καταχνιά του πολιτικού ορίζοντα, ήρθε να θερμάνει την μουδιασμένη μετά το 1897 ψυχή τον έθνους.
Το τυπογραφείο των επαναστατών στο Θέρισο.